به نام خدا

از سری نوشته‌­­های برای آزمایشگاهیان نوشته‌­ام ” ۶ “

۱۳۹۸/۲/۱۲

حقوق مادی و معنوی این نوشتار برای نویسنده محفوظ است.

اصول ۵Q و
اهمیت به‌کارگیری این اصول
در برقراری سیستم مدیریت فراگیر کیفیت
در آزمایشگاه تشخیص پزشکی

 Five Q Principles and The importance of applying these principles

Integrating Total Quality Management System

in the medical diagnostic laboratory

نویسنده: دکتر صغری روحی دهنبه

منبع عکس­‌ها:

– ترسیم‌ شده توسط نویسنده

– استخراج‌ شده از اینترنت

 

این مطلب توسط شخص نویسنده در کنگره پاتولوژی سال ۱۳۹۷ کشور ایران به‌صورت سخنرانی نیز ارائه گردیده است.

 

درخت تو گر بار دانش بگیرد

به زیر آوری چرخ نیلوفری را

 شعر از ناصرخسرو

 

یک پیام کوتاه:

پروفسور وستگارد؛ استاد بزرگ علم کیفیت در آزمایشگاه پزشکی، می­گوید:

کیفیت خودبه‌خود به دست نمی‌آید؛

بلکه از راه برنامه‌­هایی که:

به‌خوبی طراحی می‌شوند،

به‌طور کامل اجرا می‌شوند،

به‌درستی پایش می‌شوند،

با تیزبینی ارزیابی می‌شوند،

و پیوسته بهبود داده می‌شوند

به دست خواهد آمد.

 James O. Westgard

کمی تعمق، ما را به آن نقطه می­رساند که پروفسور وستگارد،

در این چند جمله کوتاه

در حال اشاره به اصول ۵Q است!

چطور؟

با ادامه مقاله همراه باشید…

 

کیفیت چیست؟

کیفیت طبق استاندارد ۹۰۰۱: ۲۰۱۵ عبارت است از میزانی که با توجه به آن مجموعه‌ای از ویژگی‌های ماهیتی یک خدمت یا محصول، الزامات (نیازها و انتظارات) را برآورده می‌سازد.

 

 اما تعریف کیفیت به زبان ساده عبارت است از:

انطباق با نیازها و انتظارات تصریح‌شده (ذکرشده) و تلویح شده (ذکر نشده) استفاده‌کنندگان خدمت یا محصول.

یک‌بار دیگر جملات آقای دکتر جیمز وستگارد را مرور کنیم:

کیفیت خودبه‌خود به دست نمی‌آید؛

بلکه از راه برنامه‌­هایی که:

به‌خوبی طراحی می‌شوند،

به‌طور کامل اجرا می‌شوند،

به‌درستی پایش می‌شوند،

با تیزبینی ارزیابی می‌شوند،

و پیوسته بهبود داده می‌شوند

به دست خواهد آمد.

 

برای به دست آوردن کیفیت باید در سازمان­ سیستم مدیریت فراگیر کیفیت استقرار یابد

 اما

یادمان باشد استقرار سیستم مدیریت فراگیر کیفیت بر اساس یک استاندارد

 یک تصمیم استراتژیک

 است که کل سازمان ما؛ یعنی آزمایشگاه پزشکی، از آن تأثیر می ­پذیرد.

 

به ویژگی‌­های تصمیمات استراتژیک در زیر توجه داشته باشید:

• درگیر کردن منابع زیاد مالی سازمان جهت اجرا،
• مرتبط بودن افراد زیادی در سازمان با آن جهت اجرا،
• تأثیرپذیری افراد زیادی در سازمان از آثار و نتایج حاصله از اجرای تصمیم،
• تأثیر اساسی بر مدل کسب‌وکار سازمان؛ گاهی ایجاد تغییرات بنیادین در مدل کسب‌وکار،
• نیاز به افق زمانی بلندمدت، جهت اجرا و آشکار شدن نتایج حاصله از تصمیمات استراتژیک.

 

هدف از برقراری کیفیت در آزمایشگاه

• حمایت از نظام سلامت در جهت کاهش مرگ‌ومیر، کاهش ناتوانی‌ها و کاهش هزینه‌ها

• تضمین اعتبار آزمایشگاه به دلیل ارائه جواب‌­های دقیق، صحیح، درست و به هنگام

• خلق اعتماد به نتایج آزمایشگاه

تعریف سیستم مدیریت فراگیر کیفیت

(Total Quality Management (TQM

مجموعه‌ای از سیاست‌گذاری‌ها، روش‌های اجرایی، طرح‌ها، جریانات کاری، عملیات و

تعیین مسئولیت‌ها و اختیاراتی که در یک سازمان طراحی می­ شود

برای دستیابی به سطحی از کیفیت تولید و خدمت،

که در آن رضایت مشتری جلب شده باشد و

اهداف سازمان تحقق پیدا کرده باشد.

برای استقرار سیستم مدیریت فراگیر کیفیت در آزمایشگاه پزشکی ضمن متعهد بودن باید به اصول ۵Q توجه داشت تا

با جلب مشارکت حداکثری کارکنان در یک افق زمانی مناسب، تحقق اهداف میسر گردد.

در ادامه مقاله در مورد اصول ۵Q بیشتر صحبت خواهد شد.

 

اصول ۵Q در مدیریت فراگیر کیفیت در قاب تصویر

   

 

 

 

 

 

اولین Q

*اصول ۵Q در مدیریت فراگیر کیفیت در کنار یکدیگر

با تمرکز بر اهمیت کنترل کیفیت Quality Control

کنترل کیفیت:

تکنیک‌های آماری و غیر آماری و اعمالى است كه

 جهت پایش و ارزيابى كيفيت خدمات ارائه‌شده در آزمايشگاه از آن‌ها بهره‌گیری می‌شود.

(کنترل کیفیت را یک ابزار در نظر بگیرید!)

 

۷ ابزار قدیمی پایه مورد استفاده برای کنترل کیفیت در کنار ۷ ابزار جدید،

دنیای کنترل کیفیت را متحول نموده است.

ارتباط بین هفت ابزار قدیمی پایه و هفت ابزار جدید در نمودار زیر نشان داده‌شده است

 به‌طوری‌که داده­‌ها بعد از سازمان‌دهی تبدیل به اطلاعات شده،

 درنهایت برای ارتقاء کیفیت مورداستفاده قرار می­ گیرد.

ابزارهای جدید مورداستفاده در کنترل کیفیت

منجر به خلق ایده و طرح­‌هایی برای بهبود می­شوند.

 

دومین Q

*اصول ۵Q در مدیریت فراگیر کیفیت در کنار یکدیگر

با تمرکز بر اهمیت تضمین کیفیت Quality Assurance

تضمین کیفیت:

تمام فعالیت‌های لازم براى اطمينان از مطابقت روند انجام خدمت یا تولید محصول

 با الزامات قابل‌قبول و مورد تائید برای كيفيت آن

(در اینجا با موضوع سیستم و فرایند مواجه هستیم!)

 

آزمایشگاه­‌ها نقش بسزایی

در فرایند کنترل بیماری‌­ها دارند؛ چراکه

در شناسایی و تشخیص بیماری‌ها کمک کرده،

در ضمن در روند پایش درمان نیز کمک‌­کننده هستند.

• مرحله پیش از پیش از آزمون… درخواست صحیح آزمایش توسط پزشک
• مرحله پیش از آزمون… پذیرش و نمونه‌­گیری در آزمایشگاه پیش از آزمون
• مرحله آزمون… انجام آزمایش در آزمایشگاه
• مرحله پس از آزمون… ایجاد جواب در آزمایشگاه
• مرحله پس از پس از آزمون… تفسیر آزمایش توسط پزشک

 

هریک از مراحل فوق در فرایند اصلی آزمایشگاه با ریسک‌هایی مواجه است که باید شناسایی و مدیریت شوند

تا ماحصل این فرایند برای بیمار مفید واقع شود.

نتیجه گیری اخلاقی:  به مدیریت ریسک برای مراحل فوق اهمیت دهیم تا فرایندهای آزمایشگاهی باکیفیت داشته باشیم.

 

 

سومین Q

اصول ۵Q در مدیریت فراگیر کیفیت در کنار یکدیگر

با تمرکز بر اهمیت فرایندهای آزمایشگاهی باکیفیت Quality Laboratory Process

فرایندهای آزمایشگاهی باکیفیت

 ارکان سیستم مدیریت کیفیت در آزمایشگاه تشخیص پزشکی؛

که به‌صورت فرایندهای مدیریتی و پشتیبانی شناسایی‌ شده‌اند،

در شکل زیر آورده شده است.

این ارکان سنگ زیربنای فرایند اصلی آزمایشگاه است.

 

نگرش سیستمی و در دل آن نگرش فرایندی در آزمایشگاه پزشکی از اهمیت ویژه­ ای برخوردار است.

به نقشه فرایندی سیستم مدیریت کیفیت که در شکل زیر نمایش داده‌شده است توجه فرمایید.

 

 

چهارمین و پنجمین Q

اصول ۵Q در مدیریت فراگیر کیفیت در کنار یکدیگر

با تمرکز بر اهمیت طرح‌­ریزی کیفیت و بهبود کیفیت

Quality Planning & Quality Improvement

به تصویر زیر توجه نمایید:

برای دستیابی به مدیریت فراگیر کیفیت

باید به ایجاد زیرساخت­‌ها و حفظ آن توجه داشته باشیم.

جمله قصار!!!!!

استمرار و تداوم استقرار مدیریت فراگیر کیفیت؛ (Total Quality Management(TQM

ارتباط مستقیم دارد با

توجه مدیران و کارکنان به بهبود مداوم کیفیت؛ (Continual Quality Improvement(CQI

 

در واقع

داشتن تفکر سیستمی،

رویکرد فرایندی و

توجه به بهبود مداوم  برای همه ارکان سیستم مدیریت کیفیت

از ضروریات است.

 

 

به چرخه زیر برای طراحی طرح­‌های کیفیت در حوزه‌های آزمایشگاه و اهمیت بازطراحی آن به‌صورت دوره‌­ای

توجه ویژه داشته باشید به‌این‌ترتیب همیشه از برقراری کیفیت در آزمایشگاه اطمینان حاصل خواهید داشت.

 

 

 

نتیجه­‌گیری ۱:

تعهد مدیریت و مشارکت کارکنان

لازمه دستیابی و بقاء سیستم مدیریت فراگیر کیفیت (TQM) در هر سازمانی است.

برقراری سیستم مدیریت فراگیر کیفیت با داشتن طرح کیفیت برای کل آزمایشگاه و

درک اصول ۵Q توسط همه کارکنان در جای‌جای آزمایشگاه

امکان ­پذیر خواهد بود.

 

برقراری سیستم مدیریت فراگیر کیفیت (TQM) دستاوردهای زیادی دارد که

 مهم­ترین آن تمرکز بر کیفیت با حداقل خطا به‌جای تمرکز بر کیفیت قابل‌قبول است.

مقایسه رویکردها در مدیریت کیفیت رایج با مدیریت فراگیر کیفیت (TQM) در شکل زیر نشان داده‌شده است:

 

 

 

نتیجه­‌گیری ۲:

اصول ۵Q از اجزاء مهم و مؤثر بر دستیابی به TQM هستند که

هریک باید در جایگاه خود موردتوجه قرار بگیرند تا تحقق هدف میسر گردد.

اصول (۵Q) در قاب نوشتار

(QP (Quality Planning: شامل تهیه طرح و برنامه‌هایی برای بهبود کیفیت کار و

ایجاد اعتماد به نتایج خروجی از آزمایشگاه است که

پس از بررسی مسائل و مشکلات ثبت‌شده (مدیریت عدم انطباق‌­ها)،

برنامه آینده جهت بهبود کیفیت کار مشخص می ­شود.

 مسئول انجام کار: رئیس آزمایشگاه و مدیر کیفیت، مسئولین تهیه طرح و برنامه‌­ریزی هستند.

(QLP (Quality Laboratory Process: شامل اجرای مقررات آزمایشگاهی و روش­‌های اجرایی توسط کارکنان و

کنترل و نظارت بر امور در تمام مراحل توسط رئیس آزمایشگاه است.

 مسئول انجام کار: کلیه کارکنان و رئیس آزمایشگاه در انجام کار دخیل هستند.

(QC (Quality Control: کنترل کار در حین آزمایش را در برمی‌گیرد.

 مسئول انجام کار: کارشناسان انجام دهنده آزمایش مسئول انجام کار هستند.

(QA (Quality Assurance:کنترل کار از زمان دریافت نمونه تا زمان ارسال گزارش نتیجه را شامل می­ شود.

 مسئول انجام کار: مسئول کنترل کیفی آزمایشگاه مسئول انجام کار است.

(QI (Quality Improvement: بهبود کیفیت با ثبت و بررسی خطاها و عدم انطباق‌­ها امکان ­پذیر است.

این قسمت شامل بخشی از سیستم مدیریت کیفیت است

که باید به‌صورت مداوم خطاها و مشکلات آزمایشگاهی را شناسایی و ردیابی کند

تا با از بین بردن علل ریشه­‌ای از بروز مجدد آن‌ها در آزمایشگاه جلوگیری گردد.

 مسئول انجام کار: کلیه کارکنان با نظارت رئیس آزمایشگاه

مسئول ردیابی خطاها و گزارش آن‌ها برای کشف عدم انطباق‌­ها هستند.

همچنین با توجه به شرایط رئیس آزمایشگاه و مدیر کیفیت

مسئولین بازنگری طر‌‌‌‎ح‌­­های کیفیت به‌صورت دور‌ه‌­ای در زما‌ن‌­های مناسب هستند

تا طرح‌­های کیفیت بهبودیافته ایجاد گردیده،

با برنامه‌ریزی برای اجرای به‌­موقع و صحیح آن‌ها سطح کیفیت موجود در آزمایشگاه ارتقاء یابد.

 

 

به پايان آمد اين دفتر حکايت همچنان باقی

به صد دفتر نشايد گفت حسب الحال مشتاقی

سعدی

 

 

در مطلب

برای آزمایشگاهیان نوشته­‌ ا‌م‌ ” ۷ ” به

“ گام‌به‌گام تا استقرار سیستم مدیریت کیفیت بر اساس استاندارد ۱۵۱۸۹ “

پرداخته‌ شده است،

یادمان باشد در صورت درک عمیق کلیه الزامات استاندارد و با دو بال تعهد مدیریت و مشارکت کارکنان

شاهد استقرار سیستم مدیریت فراگیر کیفیت و

پیامدهای مثبت ناشی از تغییرات این تصمیم استراتژیک

در آزمایشگاهمان خواهیم بود.

مطالعه این مطلب کاربردی به شما عزیزان توصیه می­ شود.

 

سلسله مطالب مفید “برای آزمایشگاهیان نوشته ­ام “ را

در سایت یاد آزما

برای افزایش آگاهی و شروع بهبود در آزمایشگاهتان دنبال کنید …

برای دانلود این مقاله به لینک زیر مراجعه نمایید: